Algoritma Nedir?

Algoritma, bir problemin çözülmesi ya da belirli bir amaca ulaşılması için izlenen adımların sistematik bir sıralamasıdır. Bu adımlar, mantıksal bir dizinle tanımlanır ve genellikle belirli bir süreç sonunda sonuca ulaşılmasını garanti eder.

---

Eski Zamanlarda Algoritma Kullanımı

Tarihsel olarak, algoritmaların kökeni, matematiksel problemleri çözmek için kullanılan eski yöntemlere dayanır. İşte bazı örnekler:

1. Babillerin Matematiksel Hesaplama Yöntemleri: Babiller, karmaşık matematiksel problemleri çözmek için kil tabletlerde algoritmik yöntemler kullandı. Örneğin, karekök hesaplaması için iteratif bir yöntem geliştirdiler.

2. Öklid’in Algoritması: Antik Yunan matematikçisi Öklid, iki sayının en büyük ortak bölenini (EBOB) bulmak için algoritmik bir yöntem tanımladı. Bu algoritma, modülar aritmetik temelinde bugün bile kullanılmaktadır.

3. Arap Matematikçilerin Katkıları: Özellikle Ömer Hayyam ve El-Harezmi gibi matematikçiler, cebir ve algoritmaların temelini oluşturmuştur. "Algoritma" terimi, El-Harezmi’nin isminden türemiştir. El-Harezmi’nin cebirle ilgili çalışmaları, Avrupa’nın bilimsel düşüncesine büyük bir katkıda bulunmuştur.

---

Günümüzde Algoritma Kullanımı

Günümüzde algoritmalar, çok farklı alanlarda kullanılmaktadır. İşte modern kullanım alanları ve örnekleri:

1. Bilgisayar Bilimleri:

   • Arama Motorları: Google’ın PageRank algoritması, web sayfalarının önemine göre sıralanmasını sağlar. PageRank algoritması, bir web sayfasının bağlantı yapısına dayalı olarak değerlendirilmesi üzerine kuruludur. Bir sayfanın bağlantı aldığı sayfaların kalitesi ve sayısı, sayfanın önceliğini belirler.

   • Kriptografi: İnternet üzerinde güvenli veri transferi için RSA ve AES gibi algoritmalar kullanılır. RSA (Rivest-Shamir-Adleman), asimetrik bir şifreleme algoritmasıdır ve özellikle dijital imza ve anahtar şifreleme işlemlerinde kullanılır. AES (Advanced Encryption Standard) ise simetrik şifreleme algoritması olup, çoklu blok boyutlarıyla veriyi çok hızlı bir şekilde şifreleyebilir.

2. Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi:

   • Görüntü tanıma algoritmaları, medikal cihazlardan sosyal medyaya kadar geniş bir yelpazede kullanılır.

   • Dil modelleri (GPT gibi), doğal dil işleme için önemlidir.

3. Finans:

   • Algoritmik ticaret, hisse senedi alım satımında hızlı kararlar alınmasını sağlar.

   • Risk analizi için yüksek dereceli optimizasyon algoritmaları kullanılır.

4. Sağlık:

   • Genom dizi analizi, insan genomunun incelenmesinde algoritmaların büyük rol oynadığı bir alandır.

   • Medikal görüntüleme, kanser gibi hastalıkların erken tespitinde kullanılır.

5. E-ticaret:

   • Amazon ve Netflix gibi platformlar, algoritmalar yardımıyla kullanıcılara özel öneriler sunar.

6. Enigma Makinesi:

   • Enigma, İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman ordusu tarafından mesajlaşma için kullanılan bir şifreleme makinesidir. Makine, rotorların karmaşık dizilimiyle her harfi farklı bir harfe çevirerek şifreleme yapmaktaydı. Alan Turing ve ekibi, Enigma’nın mantığını çözerek savaşın seyrini değiştirmiştir. Bu çalışma, modern bilgisayar biliminin temellerini atan büyük bir ilerlemeyi temsil eder.

---

Bilim Adamları ve Katkıları

1. El-Harezmi (780-850):

   • Modern algoritma kavramının öncüsü olarak bilinir.

   • Kitabı, Batı dünyasında cebir ve sayı sistemi bilgisinin yayılmasını sağladı.

   • “Algoritma” terimi, onun adından türemiştir.

2. Ada Lovelace (1815-1852):

   • Charles Babbage’ın Analitik Makinesi için ilk bilgisayar algoritmasını yazdı.

   • Bu sebeple “Dünyanın İlk Bilgisayar Programcısı” olarak anılır.

3. Alan Turing (1912-1954):

   • Turing makinesi kavramıyla modern bilgisayar bilimlerinin temelini attı.

   • Enigma makinesini kırarak İkinci Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirdi.

4. Donald Knuth (1938-):

   • "The Art of Computer Programming" kitabıyla algoritma tasarımının sistematik bir şekilde incelenmesini sağladı.

   • Algoritmaların verimliliği ve karmaşıklığı konularında öncü çalışmalar yapmıştır.

5. John McCarthy (1927-2011):

   • Yapay zeka alanının kurucularından biridir.

   • LISP programlama dilini geliştirerek yapay zeka algoritmalarına önemli katkılar sağlamıştır.

---

Sonuç

Algoritmalar, insanlığın düşünme biçimini sistematik hale getiren ve modern dünyanın çoğu teknolojisini mümkün kılan bir temel taşıdır. Tarihsel gelişiminden günümüzdeki çok yönlü uygulamalarına kadar, algoritmaları anlamak, gelecekteki bilimsel ve teknolojik ilerlemeleri şekillendirmek için kritik bir öneme sahiptir.